Πέμπτη 14 Μαΐου 2015

Η άνιση φορολόγηση των νοικοκυριών: Μια εναλλακτική ανάγνωση της μελέτης Γιαννίτση Ζωγραφάκη

Η Μελέτη Γιαννίτση –Ζωγραφάκη παρουσιάζει πολλά και χρήσιμα στοιχεία και δικαίως γνώρισε μεγάλη προβολή από τα ΜΜΕ και πολλοί πολιτικοί αναφέρθηκαν σ΄αυτήν. Ωστόσο φοβούμαι με λάθος τρόπο. Γιατί προβλήθηκε με τρόπο που δημιουργεί την εντύπωση ότι το κράτος φορολόγησε σκανδαλωδώς βαρύτερα τους φτωχότερους σε σύγκριση με τους πλουσιότερους.
Η πραγματικότητα είναι κάπως διαφορετική. 

Η προβολή της Μελέτης Γιαννίτση-Ζωγραφάκη στις εφημερίδες συνοδεύτηκε κυρίως με τον παρακάτω πίνακα και τίτλους όπως:
Άδικοι φόροι ενδυνάμωσαν τους ισχυρούς
Οι πιο φτωχοί στην Ελλάδα πλήρωσαν διπλά την κρίση
337% περισσότεροι φόροι στους φτωχότερους Έλληνες



Θα κάνω μερικά σχόλια για να δείξω πόσο εύκολο είναι να παρουσιαστούν σωστά στοιχεία με λάθος τρόπο και το αποτέλεσμα να είναι «μαγειρεμένες, λανθασμένες εντυπώσεις». Στην περίπτωσή μας αυτό είναι κρίσιμο, γιατί δημιουργεί στον οικονομικά αδύναμο πολίτη τη λανθασμένη εντύπωση ότι το κράτος, όχι μόνο τον υπερφορολογεί αλλά, επιπροσθέτως, τον μεταχειρίζεται άνισα και άδικα σε σχέση με τους πιο εύπορους συμπολίτες του. Και αυτό είναι πολύ βαρύ, κανείς δεν μπορεί να το αποδεχτεί, ειδικά όταν παλεύει να επιβιώσει.

Η Μελέτη λοιπόν ταξινομεί τα νοικοκυριά με βάση τα δηλωμένα εισοδήματά τους και τα κατατάσσει σε δέκα κατηγορίες. Στην κατηγορία 1 ανήκει το 10% των νοικοκυριών με τα χαμηλότερα εισοδήματα, στην κατηγορία 10 ανήκει το 10% των νοικοκυριών με τα υψηλότερα. Αντίστοιχα, οι κατηγορίες 1-5 αφορούν το 50% των νοικοκυριών με τα χαμηλότερα εισοδήματα ενώ οι κατηγορίες 6-10 αφορούν το 50% των νοικοκυριών με τα υψηλότερα εισοδήματα.

1. Εξετάζω την ποσότητα: Άμεσοι φόροι – Μέση φορολογική επιβάρυνση για κάθε εισοδηματική ομάδα- τα στοιχεία παρατίθενται στις πρώτες δυο σειρές του Πίνακα της εφημερίδας και στις 3 τελευταίες στήλες. Τα στοιχεία αυτά αντλούνται από τον πίνακα 5.3 της Μελέτης Γιαννίτση, τμήμα του οποίου παραθέτω στον πίνακα 1 ενώ ολόκληρος ο πίνακας 5.3 παρατίθεται στο τέλος του άρθρου.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1



Στις σειρές 1-2 αναφέρονται για κάθε ομάδα:
τα συνολικά προ φόρων εισοδήματα σε εκατ ευρώ για τα έτη 2008 & 2012 (στήλες 2,3), και

  • Α. ο συνολικός φόρος εισοδήματος που απέδωσε η κάθε ομάδα σε εκατ. ευρώ (στήλες 4,5), 
  • Β. ο συνολικός φόρος τόκων/μερισμάτων κ.α. αυτοτελώς φορολογούμενων εισοδημάτων, που απέδωσε η κάθε ομάδα σε εκατ. ευρώ (στήλες 6,7), 
  • C. ο φόρος αλληλεγγύης (στήλες 8,9), 
  • το άθροισμα Α+B+C (στήλες 10,11) καθώς και η μεταβολή του από το 2008 στο 2012 (στήλη 12), 
  • το άθροισμα Α+C (στήλες 13,14) καθώς και η μεταβολή του από το 2008 στο 2012 (στήλη 15). 
Η ποσότητα Α+Β+C αφορά όλους τους άμεσους φόρους που πλήρωσαν οι πολίτες πλην των φόρων ακίνητης περιουσίας.
Η ποσότητα Α+C αφορά μόνο το φόρο εισοδήματος + το φόρο αλληλεγγύης (δηλ εξαιρείται ο φόρος τόκων/μερισμάτων κ.α. αυτοτελώς φορολογούμενων εισοδημάτων) και, κατά τη γνώμη μου, αυτή είναι ορθότερη προσέγγιση σε ό,τι αφορά την εξέταση της άμεσης φορολογικής επιβάρυνσης των εισοδημάτων.

Η ποσότητα Α+Β+C και τα στοιχεία στις στήλες 10,11,12 είναι τα στοιχεία που αναφέρονται στον πίνακα της εφημερίδας. Τα οποία είναι αληθή και ακριβή.
Οι 50% φτωχότεροι συμπολίτες μας πλήρωσαν το 2012 126% περισσότερο φόρο από το 2008 ενώ οι 50% πιο εύποροι πλήρωσαν το 2012 9% λιγότερο φόρο απ’ όσο το 2008!
Αν θέλει κάποιος να δημιουργήσει εντυπώσεις και να προκαλέσει στους φτωχότερους συμπολίτες μας αισθήματα αδικίας και αγανάκτησης, μπορεί να μείνει εκεί.
Αν όμως θέλει να δει ολοκληρωμένη την εικόνα, δεν έχει παρά να πάει στις σειρές 3 και 4 του πίνακα, όπου για κάθε φόρο που αποδίδει κάθε ομάδα αναφέρεται ο φόρος που αποδίδει ως ποσοστό % των εισοδημάτων που λαμβάνει. Οπότε τα συμπεράσματα επαναδιατυπώνονται ως εξής:
Οι 50% φτωχότεροι συμπολίτες μας το 2012 απέδωσαν σε άμεσους φόρους το 3,5% των εισοδημάτων τους ενώ το 2008 απέδωσαν το 1,3%.
Αντίστοιχα οι 50% πιο εύποροι συμπολίτες μας το 2012 απέδωσαν σε άμεσους φόρους το 14,5% των εισοδημάτων τους  ενώ το 2008 απέδωσαν το 12%.

Αυτή η δεύτερη περιγραφή παρουσιάζει την πολιτεία να κατανέμει τα φορολογικά βάρη πιο δίκαια. Και είναι η ακριβέστερη αποτύπωση της πραγματικότητας.

Αν μάλιστα κάνουμε την ίδια ανάλυση εξαιρώντας τα εισοδήματα που φορολογούνται αυτοτελώς, τότε η απόκλιση των δύο περιγραφών μεγαλώνει ακόμα περισσότερο (στοιχεία στις στήλες 13-15).
Στην λογική των πηχυαίων τίτλων, σ΄ εκείνη δηλαδή που επικράτησε στον δημόσιο διάλογο:
Οι 50% φτωχότεροι συμπολίτες μας πλήρωσαν το 2012 295% περισσότερο φόρο από το 2008 ενώ οι 50% πιο εύποροι πλήρωσαν το 2012 μόλις 1% περισσότερο φόρο απ’ ό,τι το 2008.

Η εναλλακτική και σωστότερη περιγραφή είναι:
Οι 50% φτωχότεροι συμπολίτες μας το 2012 απέδωσαν σε άμεσους φόρους το 2,7% των εισοδημάτων τους ενώ το 2008 είχαν αποδώσει το 0,6%.
Αντίστοιχα, οι 50% πιο εύποροι συμπολίτες μας το 2012 απέδωσαν σε άμεσους φόρους το 12,7% των εισοδημάτων τους ενώ το 2008 είχαν αποδώσει το 9,5%.


Υποθέτω βέβαια ότι ένας πίνακας όπως ο παραπάνω δεν είναι χρήσιμος στο λαϊκισμό των τηλεπαραθύρων. Μάλλον κανείς δεν θα του έδινε ιδιαίτερη σημασία.

2. Εξετάζω τώρα την ποσότητα: ΣΥΝΟΛΟ - Μέση φορολογική επιβάρυνση για κάθε εισοδηματική ομάδα -τα στοιχεία παρατίθενται στις τελευταίες δυο σειρές του Πίνακα της εφημερίδας και στις 3 τελευταίες στήλες και αντλούνται από τον πίνακα 5.3 της μελέτης Γιαννίτση.

Η πέτρα του σκανδάλου εδώ είναι μια λέξη και ένας φόρος που μας έχει ταλαιπωρήσει αρκετά τα τελευταία χρόνια (ΕΝΦΙΑ-ΕΕΤΗΔΕ).
Τα στοιχεία στις σειρές 12,13 και στις στήλες 11,12,13 είναι εκείνα που αναφέρονται στον πίνακα της εφημερίδας. Τα οποία είναι αληθή και ακριβή. Δηλαδή:
Οι 50% φτωχότεροι Έλληνες, αυτοί δηλαδή που ανήκουν στις κατηγορίες 1-5, πλήρωσαν συνολικά 322,6 εκατ ευρώ για φόρους το 2008 και 1412,1 εκατ ευρώ φόρους το 2012. Συνολική αύξηση φόρων 338%! Ενώ οι 50% πιο εύποροι πολίτες είχαν αύξηση των συνολικών φόρων μόλις κατά 9%.
Σημαντική λεπτομέρεια: Τα 752 από τα 1090 εκατ ευρώ πρόσθετων φόρων που πλήρωσε η ομάδα 1-5 προέρχονται από έναν καινούργιο φόρο, το ΕΕΤΗΔΕ ή χαράτσι στην καθομιλουμένη. Ο φόρος αυτός μάλιστα αφορά το 69% των πρόσθετων φόρων που πλήρωσε αυτή η κοινωνική ομάδα.

Όμως ο φόρος αυτός δεν επιβλήθηκε επί εισοδημάτων, είναι φόρος που είχε πρόθεση να φορολογήσει την κατοχή πλούτου. Η κατανομή πλούσιων και φτωχών βάσει της ακίνητης περιουσίας είναι διαφορετική από την κατανομή βάσει εισοδημάτων. Μπορεί κάποιος να έχει πολύ χαμηλά εισοδήματα και να κατατάσσεται στους φτωχότερους βάσει εισοδημάτων, αλλά βάσει της ακίνητης περιουσίας του να κατατάσσεται στους σχετικά πιο εύπορους.

Για παράδειγμα οι πολίτες της κατηγορίας 1 (δηλ το 10% φτωχότερων φορολογούμενων που έχουν ετήσιο εισόδημα μόλις 1171 ευρώ ) εμφανίζονται να έχουν μεγαλύτερο πλούτο ακίνητης περιουσίας από τις κατηγορίες 2 και 3 (πίνακας 5.3 στήλη 9, σειρές 1-3), οι οποίες όμως έχουν 4πλάσιο και 6πλάσιο εισόδημα από την κατηγορία 1 (πίνακας 5.1).
Δεδομένου ότι η ακίνητη περιουσία που κατέχει η κατηγορία 1 έχει συνολικά μικρότερη αλλά συγκρίσιμη ακίνητη περιουσία με τις κατηγορίες 4, 5, 6 και 7 σημαίνει ότι στατιστικά σημαντικό ποσοστό των φορολογούμενων της κατηγορίας 1 θα έχουν μεγαλύτερο πλούτο ακίνητης περιουσίας από σημαντικό αριθμό φορολογουμένων των κατηγοριών 5,6 και 7, παρά το γεγονός ότι οι κατηγορίες 4, 5, 6 και 7 έχουν 8πλάσια, 10πλάσιο 13πλάσιο και 16πλασιο εισόδημα από την κατηγορία 1.
Μεθοδολογικά λοιπόν είναι λάθος να αθροίζουμε τις φορολογικές επιβαρύνσεις που προκύπτουν από τη φορολογία εισοδήματος με αυτές από τη φορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και μετά να βγάζουμε συμπεράσματα για την επιβάρυνση των νοικοκυριών, βασιζόμενοι αποκλειστικά στα εισοδηματικά κριτήρια.

Να σας εξηγήσω και πώς προκύπτουν από τον πίνακα 5.3 πληροφορίες για την ακίνητη περιουσία της κάθε κατηγορίας.
Ένα από τα βασικά σχεδιαστικά λάθη του ΕΕΤΗΔΕ-ΕΝΦΙΑ, το οποίο συνέτεινε στο να είναι κοινωνικά λιγότερο δίκαιος φόρος, ήταν η έλλειψη προοδευτικότητας στην κλίμακα φορολόγησης. Ενώ, δηλαδή, στη φορολογία εισοδήματος υπάρχουν κλίμακες - ο συντελεστής φορολόγησης αυξάνει προοδευτικά καθώς αυξάνει το εισόδημα- στην περίπτωση της φορολόγησης της ακίνητης περιουσίας δεν υπάρχει αντίστοιχη προοδευτικότητα. Ο ιδιοκτήτης 30 διαμερισμάτων των 50 τετραγωνικών στο Κερατσίνι θα πληρώσει ακριβώς τα 30πλάσια από εκείνον που κατέχει μόνο ένα των 50 τετραγωνικών. Ας κρατήσουμε, λοιπόν, πως ο φόρος ακίνητης περιουσίας είναι αναλογικός και άρα ο φόρος που πληρώνει κάποιος είναι ανάλογος της ακίνητης περιουσίας που κατέχει (εξαιρουμένων των αγροτεμαχίων).
Ας πάμε τώρα στον πίνακα 5.3 και στην στήλη 9, σειρά 1. Θα δούμε ότι η κατηγορία 1 (του 10% των χαμηλότερων εισοδημάτων) απέδωσαν φόρο ΕΕΤΗΔΕ 146 εκατ. ευρώ επί συνόλου 2800 εκατ ευρώ. Δεδομένης της αναλογικότητας του φόρου συμπεραίνουμε ότι οι φορολογούμενοι που ανήκουν στη κατηγορία 1 κατέχουν το 146/2800 = 5,23% της συνολικής ακίνητης περιουσίας που κατέχουν τα φυσικά πρόσωπα στην χώρα μας. Ποσοστό καθόλου αμελητέο. Ο ίδιοι φορολογούμενοι, βάσει των στοιχείων από τον πίνακα 5.3 στήλη 2, δήλωσαν για το 2012 εισοδήματα 612 εκατ ευρώ επί συνόλου 94,991 εκατ ευρώ. Δηλαδή οι φορολογούμενοι της κατηγορίας 1 δήλωσαν μόλις το 0,64% των συνολικών εισοδημάτων που δήλωσαν τα φυσικά πρόσωπα στην χώρα μας ενώ την ίδια στιγμή κατέχουν το 5,1% της ακίνητης περιουσίας της χώρας.



 Τα αντίστοιχα νούμερα για όλες τις κατηγορίες απεικονίζονται στον Πίνακα 2, ο οποίος είναι προϊόν επεξεργασίας στοιχείων του Πίνακα 5.3 της Μελέτης Γιαννίτση-Ζωγραφάκη. Κι εκεί, στον Πίνακα 2, μπορεί να δει κανείς την ποσοστιαία κατανομή εισοδημάτων και κατοχής ακίνητης περιουσίας και να διαπιστώσει ιδίοις όμμασι γιατί είναι μεθοδολογικό λάθος να προσθέτει φόρους εισοδήματος και φόρους ακίνητης περιουσίας και να τους αξιολογεί μόνο βάσει των εισοδημάτων.





















Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου