Μελέτη Γιαννίτση Ζωγραφάκη: Στοιχεία που σοκάρουν

Συνεχίζοντας με τη μελέτη Γιαννίτση – Ζωγραφάκη, παραθέτω εδώ έναν πίνακα με στοιχεία που προβληματίζουν, σχεδόν τρομακτικά. Η δεινή και απολύτως δυσοίωνη κατάσταση στην οποία βρίσκεται το συνταξιοδοτικό σύστημα της χώρας μας είναι εξόφθαλμη. Μακάρι οι αδιάφοροι πολιτικοί κι όσοι φαντασιώνονται το ρόλο του Σαμουήλ  στο Κούγκι να διάβαζαν πιο προσεκτικά τα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι το πρόβλημά μας δεν είναι οι άλλοι. Ήμασταν και είμαστε εμείς.

Ο πίνακας που παραθέτω είναι ο Πίνακας 4.2 της μελέτης Γιαννίτση - Ζωγραφάκη. 
Αφορά στις φορολογικές δηλώσεις των 5,23 εκατομμυρίων νοικοκυριών, τα οποία έχουν επιπροσθέτως 2,37 εκατομμύρια φορολογούμενους ως  2α μέλη (συζύγους) και 2,41 εκατ παιδιά. Σύνολο πληθυσμού δηλαδή 10.009.352 άτομα.
Αντί σχολιασμού απλά επαναλαμβάνω τα νούμερα:

• Το 2008 είχαμε 2,48 εκατομμύρια νοικοκυριά που ελάμβαναν μισθούς (είτε από δημόσιο είτε από ιδιωτικό τομέα). Το 2012 είχαμε 2,02 εκατομμύρια νοικοκυριά που ελάμβαναν μισθούς. Δηλαδή τα νοικοκυριά που είχαν εισοδήματα από μισθωτό φορολογούμενο μειώθηκαν από το 2008 έως το 2012 κατά 457 χιλιάδες.
• Το 2008 είχαμε 1,76 εκατομμύρια νοικοκυριά που ελάμβαναν συντάξεις. Το 2012 είχαμε 2,06 εκατομμύρια νοικοκυριά που ελάμβαναν συντάξεις. Δηλαδή, τα νοικοκυριά που είχαν συνταξιούχο  φορολογούμενο αυξήθηκαν από το 2008 έως το 2012 κατά 305 χιλιάδες ή 17,4%.
• Το 2008 τα εισοδήματα από συντάξεις αποτελούσαν το 21,3% των συνολικών εσόδων των νοικοκυριών. Το 2012 τα εισοδήματα από συντάξεις αποτελούσαν το 31,1% των εσόδων  των νοικοκυριών.
• Το 2008 τα εισοδήματα από συντάξεις αντιστοιχούσαν στο 53,9% των συνολικών εσόδων των νοικοκυριών από μισθούς. Το 2012 τα εισοδήματα από συντάξεις αντιστοιχούσαν στο 83,7% των εσόδων  των νοικοκυριών!
• Το 2012 το 39,4% των νοικοκυριών είχαν εισοδήματα από συντάξεις.
• Το 2012 τα νοικοκυριά που είχαν εισοδήματα από μισθούς ήταν λιγότερα από τα νοικοκυριά που είχαν εισοδήματα από συντάξεις.

Σημείωση: Τα  στοιχεία αναφέρονται σε νοικοκυριά. Κάθε νοικοκυριό μπορεί να λαμβάνει μία ή δύο συντάξεις ή μισθούς. Κατά συνέπεια το πραγματικό πλήθος των συνταξιούχων και των μισθωτών υπερβαίνει τον αριθμό των νοικοκυριών που λαμβάνουν συντάξεις/μισθούς.

Το αναδιανεμητικό σύστημα…
Τα διανεμητικά συστήματα στηρίζονται στην αρχή των τρεχουσών πληρωμών, δηλαδή οι σημερινοί εργαζόμενοι καταβάλλουν τις εισφορές από τις οποίες χρηματοδοτούνται οι τρέχουσες συντάξεις. Από την παραπάνω αρχή προκύπτει και το βασικό χαρακτηριστικό αυτού του τρόπου χρηματοδότησης: η διαγενεακή αλληλεγγύη.

Το διανεμητικό σύστημα ως μέθοδος χρηματοδότησης των συντάξεων είναι ένα σύστημα αρκετά ευαίσθητο στις μεταβολές της κοινωνικοπολιτικής και της εργασιακής δομής. Τα σύστημα αρχίζει να αντιμετωπίζει προβλήματα όταν μειώνεται το pool των εισφορών (π.χ. αύξηση της  ανεργίας, μείωση του εργατικού δυναμικού λόγω υπογεννητικότητας, μαύρη εργασία κ.λ.π.). Επίσης το ίδιο πρόβλημα από την άλλη όψη έχουμε όταν  αυξάνεται το  pool  των δικαιούχων σύνταξης (π.χ. αύξηση των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων, μείωση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης κ.α.)

στη χώρα μας έχει φτάσει στα όρια του
Ανεξάρτητα από τις πολιτικές και τις αιτίες που το δημιούργησαν, το ουσιαστικό πρόβλημα του συνταξιοδοτικού μας συστήματος αυτή την στιγμή είναι: πολλοί συνταξιούχοι στηρίζονται από τις εισφορές λίγων εργαζόμενων. Μολονότι υπάρχουν παράμετροι όπως η ανεργία και  η εισφοροδιαφυγή που θα μπορούσαν με την βελτίωσή τους να αμβλύνουν το πρόβλημα η κατάσταση και η αναλογία εργαζομένων-ασφαλισμένων θα παραμείνει προβληματική. 
Βέβαια το έλλειμμα του pool των εισφορών έρχεται να το καλύψει το κράτος επιχορηγώντας τα ταμεία. Και αυτό αναδιανομή είναι και διαγενεακή αλληλεγγύη.  Αλλά και αυτό έχει τα όριά του. Για σκεφτείτε σύμφωνα με τον παραπάνω πίνακα οι συνταξιούχοι το 2012 λάμβαναν το 31% των συνολικών εισοδημάτων των νοικοκυριών από 21% το 2008. Που καταλήγει αυτή η τάση? Να είναι το εισόδημα από συντάξεις  το 100%? Να εισπράττουμε όλοι συντάξεις, να αποδίδουμε φόρους και το κράτος με τα έσοδα από τους φόρους να μας πληρώνει τις συντάξεις? Αν αναλογιστεί κανείς ότι οι φόροι είναι ποσοστό των εισοδημάτων καταλαβαίνει ότι η εξίσωση αυτή δεν βγαίνει.
Με απλή αριθμητική έχουμε μια μικρότερη πίτα που πρέπει να μοιράσουμε σε πολύ περισσότερους. Και είναι δύσκολο  να τους χορτάσουμε όλους αν δεν βοηθήσει ο Ιησούς δια του πολλαπλασιασμού των άρτων.

Διαγενεακή αλληλεγγύη επιλεκτικά
H αναλογία εργαζόμενων συνταξιούχων είναι πλέον πολύ δύσκολα διαχειρίσιμη. Σήμερα αυτή η δυσάρεστη πραγματικότητα είναι εύκολα κατανοητή απλά με την παράθεση του παραπάνω πίνακα.
Πολλά χρόνια νωρίτερα οι επιστήμονες μπορούσαν να δουν την τάση και το πρόβλημα που διογκωνόταν. Πρότειναν λύσεις και προληπτικά μέτρα για να περιορίσουν την ανάπτυξη του και την ένταση του προβλήματος. Μια υπεύθυνη –πράγμα σπάνιο για την χώρα μας- πολιτική ηγεσία ανέλαβε τον δυσάρεστο ρόλο του αγγελιοφόρου κακών ειδήσεων (πάλι ο Γιαννίτσης μπροστά μας)
Τότε σύσσωμη η κοινωνία αρνήθηκε να αναγνωρίσει το πρόβλημα. Και αυτό δεν ήταν διαγενεακή αλληλεγγύη. Διάλεξε να αφήσει το πρόβλημα να γιγαντωθεί στέλνοντας τον λογαριασμό στους επόμενους.
Τώρα το πρόβλημα δεν είναι μελλοντικό. Μας χτυπάει την πόρτα επίμονα και περιμένει τις απαντήσεις μας.
Και οι πολιτικοί που μας κυβερνούν αρνούνται ακόμα και την τελευταία στιγμή να γίνουν αγγελιοφόροι κακών ειδήσεων. Το πλοίο χτύπησε στα βράχια και μπάζει νερά και αυτοί αντί να δώσουν οδηγίες για το πώς θα μπούμε στις σωστικές λέμβους μας μιλάνε για Κούγκι και για Ζάλογγο. Μας μιλάνε δηλαδή για μια  έξοδο από το ευρώ που θα έχει βαριές συνέπειες για όλους αλλά  περισσότερο για τις επόμενες γενεές.  Και αυτό δεν είναι διαγενεακή αλληλεγγύη. 

Αν η χώρα οδηγηθεί σε κρίσιμες στρατηγικές επιλογές όπως η παραμονή ή η έξοδος από το ευρώ με γνώμονα τις κόκκινες γραμμές στο συνταξιοδοτικό και την άρνηση να γίνουν επώδυνες παρεμβάσεις θα πρόκειται για μνημείο παραλογισμού και στρουθοκαμηλισμού. Γιατί ανεξάρτητα από το αν συμφωνούμε ή όχι με τις παρεμβάσεις που προτείνουν οι άλλοι (ευρώπη)  είναι σαφές ότι το πρόβλημα του ασφαλιστικού είναι τεράστιο είναι εδώ και δυστυχώς απαιτεί επώδυνες παρεμβάσεις είτε με δραχμή είτε με ευρώ. Πιστεύω υπάρχουν προτάσεις και παρεμβάσεις για το ασφαλιστικό που είναι μεν επώδυνες (δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις)  αλλά πιο λειτουργικές και πιο δίκαιες από αυτές που μας προτείνουν. Δυστυχώς την πρόταση της χώρας μας για το πρόβλημα δεν την έχουμε ακούσει ακόμα. Υπάρχει?