Για την υπερβολική επιβάρυνση των ασφαλισμένων του ΟΑΕΕ και ειδικά των μεροκαματιάρηδων με τα μπλοκάκια έχουν γραφτεί πολλά. Γιατί υπάρχει η ιδιαιτερότητα γι’ αυτούς τους επαγγελματίες πως ανεξάρτητα από το αν έχουν έσοδα η όχι – μέσα στην κρίση είναι πολλοί αυτοί που δεν έχουν- οι εισφορές τους είναι διοικητικά προκαθορισμένες. Και δεν είναι ευκαταφρόνητες «πενταροδεκάρες».
Τώρα λοιπόν ακούμε πως η κυβέρνηση εξετάζει την αύξηση των εισφορών στο Ταμείο του ΟΑΕΕ. Προσδοκά μάλιστα αύξηση εσόδων κατά 600 εκατ. ευρώ. Δεν γνωρίζω αν είναι αξιόπιστα τα δημοσιεύματα- ελπίζω όχι. Γιατί το σκεπτικό στο οποίο βασίζεται αυτή η αύξηση – το Ταμείο του ΟΑΕΕ είναι πολύ ελλειμματικό και επιδοτείται κατά 50% από το κράτος ενώ το ΙΚΑ επιδοτείται μόνο κατά 20%- είναι λανθασμένο, επιπόλαιο, ενδεικτικό της σύγχυσης που επικρατεί στα κέντρα λήψης των αποφάσεων. Δεν εξετάζω αν πρέπει να αυξηθούν οι εισφορές ή να μειωθούν οι συντάξεις του ΟΑΕΕ (περισσότερο από τις άλλες, γιατί όλες θα μειωθούν) εξετάζω μόνο το σκεπτικό, γιατί προϊδεάζει για εξελίξεις εμβαλωματικές, αποσπασματικές και άδικες.
Είναι διαφορετική η αφετηρία της συζήτησης για αύξηση των εισφορών στον ΟΓΑ, επειδή είναι εξαιρετικά χαμηλές, και διαφορετική για αύξηση των εισφορών στον ΟΑΕΕ επειδή το Ταμείο είναι πιο ελλειμματικό από κάποιο άλλο. Είναι άδικο για τους ασφαλισμένους, βασίζεται σε επιπόλαιη ανάγνωση των αριθμητικών δεδομένων και αποσπασματική διαχείριση των προβλημάτων του ασφαλιστικού μας συστήματος.
Το σύστημα των κύριων συντάξεων στην Ελλάδα ήταν και ακόμα είναι αναδιανεμητικό. Το κράτος δια των Ταμείων εισπράττει τις εισφορές των εργαζομένων, συμπληρώνει από το κρατικό πορτοφόλι αν χρειάζεται, και καταβάλλει συντάξεις τους συνταξιούχους. Οι εισφορές των ασφαλισμένων χρηματοδοτούσαν και χρηματοδοτούν τις συντάξεις παλαιότερων συνταξιούχων. Σε αντάλλαγμα, το κράτος εγγυάται στους νεότερους ασφαλισμένους ένα επίπεδο συντάξεων στο μέλλον. Το επίπεδο των κύριων συντάξεων ή το ύψος των εισφορών των ασφαλισμένων σε ένα Ταμείο συγκριτικά με ένα άλλο δεν μπορεί να αλλάζει, επειδή άλλαξε ο συσχετισμός του πλήθους των ασφαλισμένων-συνταξιούχων στα Ταμεία.
Ούτε πρέπει να αλλάζει, επειδή δεν καταβάλλουν τις εισφορές τους οι ασφαλισμένοι, τιμωρώντας έτσι τους έντιμους καλοπληρωτές. Στο ταμείο του ΟΑΕΕ οι μισοί ασφαλισμένοι δεν καταβάλλουν τις εισφορές τους κι αυτός είναι επιπλέον λόγος που το Ταμείο αντιμετωπίζει ασφυκτικά προβλήματα ρευστότητας. Αυτή η άτυπη στάση πληρωμών ωστόσο, σε έναν βαθμό οφείλεται και στο υπερβολικό ύψος των εισφορών αλλά οι πενηντάρηδες του ΟΑΕΕ - θα έλεγε κάποιος κακεντρεχής- που αντιμετωπίζουν πιεστικά ταμειακά προβλήματα δεν έχουν τόσο εύκολη την επιλογή της πρόωρης συνταξιοδότησης, όπως συμβαίνει σε άλλα Ταμεία (ΔΕΚΟ, Τράπεζες, Δημόσιο, Δημοσιογράφοι). Αν την είχαν, το Ταμείο θα είχε λιγότερους κακοπληρωτές και περισσότερους συνταξιούχους.
Η επιχορήγηση των Ταμείων και των ασφαλισμένων δεν πρέπει να γίνεται οριζόντια, ισοπεδωτικά. Η σύγκριση του ύψους των επιχορηγήσεων ή η εξίσωσή τους εμπεριέχει ένα λογικό σφάλμα. Το εξηγώ με ένα παράδειγμα.
Έχουμε εκατό ξυλουργεία και αντίστοιχους μαραγκούς. Ανοίγει ένα ΙΚΕΑ και κλείνουν τα 50. Το Ταμείο των μαραγκών μένει με τις μισές εισφορές και γίνεται ελλειμματικό. Το ΙΚΑ όμως έχει 50 νέους εργαζόμενους (του ΙΚΕΑ) να χρηματοδοτούν τις απολαβές των δικών του συνταξιούχων. Ως αποτέλεσμα, το Ταμείο των μαραγκών είναι πολύ προβληματικό και το Ταμείο του ΙΚΑ λιγότερο. Τι πρέπει να κάνει η Πολιτεία για να αντιμετωπίσει το έλλειμμα στο Ταμείο των μαραγκών; Να διπλασιάσει τις εισφορές των μαραγκών; Να μειώσει στο μισό τις συντάξεις των συνταξιούχων μαραγκών; Ή μήπως θα πρέπει να μοιράσει τις ενισχύσεις προς τα ασφαλιστικά ταμεία με τέτοιο τρόπο που να διορθώνει τις ανισορροπίες που δημιουργούνται από τον μετασχηματισμό της οικονομίας;
Αν αναλογιστούμε πόσο και πώς έχει μετασχηματιστεί η ελληνική οικονομία τα τελευταία 40 χρόνια, καταλαβαίνουμε -ελπίζω να το αντιλαμβάνονται και όσοι αποφασίζουν- το λάθος στον συλλογισμό.
Ανέφερα το παραπάνω παράδειγμα με αφορμή τον ΟΑΕΕ γιατί καταδεικνύει, ανάμεσα στ’ άλλα και το εξής: όταν το σύστημα είναι αναδιανεμητικό και οι αλλαγές στην κοινωνία και την οικονομία πολύ γρήγορες στην κλίμακα χρόνου των Ταμείων (που είναι ο εργασιακός κύκλος ζωής του ασφαλισμένου 30-40 έτη), και όταν κάμποσα Ταμεία χρηματοδοτούνται από κοινωνικούς πόρους και μονοπώλια του κράτους, τότε η αξιολόγηση της χρηματοοικονομικής υγείας ενός εκάστου Ταμείου ξεχωριστά δεν είναι οικονομικά ορθή επιλογή ούτε δίκαιη κοινωνικά.
Κι έχουμε και μια συζήτηση για την ενοποίηση των Ταμείων στον ορίζοντα…
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Protagon στις 25/10/2015
Τώρα λοιπόν ακούμε πως η κυβέρνηση εξετάζει την αύξηση των εισφορών στο Ταμείο του ΟΑΕΕ. Προσδοκά μάλιστα αύξηση εσόδων κατά 600 εκατ. ευρώ. Δεν γνωρίζω αν είναι αξιόπιστα τα δημοσιεύματα- ελπίζω όχι. Γιατί το σκεπτικό στο οποίο βασίζεται αυτή η αύξηση – το Ταμείο του ΟΑΕΕ είναι πολύ ελλειμματικό και επιδοτείται κατά 50% από το κράτος ενώ το ΙΚΑ επιδοτείται μόνο κατά 20%- είναι λανθασμένο, επιπόλαιο, ενδεικτικό της σύγχυσης που επικρατεί στα κέντρα λήψης των αποφάσεων. Δεν εξετάζω αν πρέπει να αυξηθούν οι εισφορές ή να μειωθούν οι συντάξεις του ΟΑΕΕ (περισσότερο από τις άλλες, γιατί όλες θα μειωθούν) εξετάζω μόνο το σκεπτικό, γιατί προϊδεάζει για εξελίξεις εμβαλωματικές, αποσπασματικές και άδικες.
Είναι διαφορετική η αφετηρία της συζήτησης για αύξηση των εισφορών στον ΟΓΑ, επειδή είναι εξαιρετικά χαμηλές, και διαφορετική για αύξηση των εισφορών στον ΟΑΕΕ επειδή το Ταμείο είναι πιο ελλειμματικό από κάποιο άλλο. Είναι άδικο για τους ασφαλισμένους, βασίζεται σε επιπόλαιη ανάγνωση των αριθμητικών δεδομένων και αποσπασματική διαχείριση των προβλημάτων του ασφαλιστικού μας συστήματος.
Το σύστημα των κύριων συντάξεων στην Ελλάδα ήταν και ακόμα είναι αναδιανεμητικό. Το κράτος δια των Ταμείων εισπράττει τις εισφορές των εργαζομένων, συμπληρώνει από το κρατικό πορτοφόλι αν χρειάζεται, και καταβάλλει συντάξεις τους συνταξιούχους. Οι εισφορές των ασφαλισμένων χρηματοδοτούσαν και χρηματοδοτούν τις συντάξεις παλαιότερων συνταξιούχων. Σε αντάλλαγμα, το κράτος εγγυάται στους νεότερους ασφαλισμένους ένα επίπεδο συντάξεων στο μέλλον. Το επίπεδο των κύριων συντάξεων ή το ύψος των εισφορών των ασφαλισμένων σε ένα Ταμείο συγκριτικά με ένα άλλο δεν μπορεί να αλλάζει, επειδή άλλαξε ο συσχετισμός του πλήθους των ασφαλισμένων-συνταξιούχων στα Ταμεία.
Ούτε πρέπει να αλλάζει, επειδή δεν καταβάλλουν τις εισφορές τους οι ασφαλισμένοι, τιμωρώντας έτσι τους έντιμους καλοπληρωτές. Στο ταμείο του ΟΑΕΕ οι μισοί ασφαλισμένοι δεν καταβάλλουν τις εισφορές τους κι αυτός είναι επιπλέον λόγος που το Ταμείο αντιμετωπίζει ασφυκτικά προβλήματα ρευστότητας. Αυτή η άτυπη στάση πληρωμών ωστόσο, σε έναν βαθμό οφείλεται και στο υπερβολικό ύψος των εισφορών αλλά οι πενηντάρηδες του ΟΑΕΕ - θα έλεγε κάποιος κακεντρεχής- που αντιμετωπίζουν πιεστικά ταμειακά προβλήματα δεν έχουν τόσο εύκολη την επιλογή της πρόωρης συνταξιοδότησης, όπως συμβαίνει σε άλλα Ταμεία (ΔΕΚΟ, Τράπεζες, Δημόσιο, Δημοσιογράφοι). Αν την είχαν, το Ταμείο θα είχε λιγότερους κακοπληρωτές και περισσότερους συνταξιούχους.
Η επιχορήγηση των Ταμείων και των ασφαλισμένων δεν πρέπει να γίνεται οριζόντια, ισοπεδωτικά. Η σύγκριση του ύψους των επιχορηγήσεων ή η εξίσωσή τους εμπεριέχει ένα λογικό σφάλμα. Το εξηγώ με ένα παράδειγμα.
Έχουμε εκατό ξυλουργεία και αντίστοιχους μαραγκούς. Ανοίγει ένα ΙΚΕΑ και κλείνουν τα 50. Το Ταμείο των μαραγκών μένει με τις μισές εισφορές και γίνεται ελλειμματικό. Το ΙΚΑ όμως έχει 50 νέους εργαζόμενους (του ΙΚΕΑ) να χρηματοδοτούν τις απολαβές των δικών του συνταξιούχων. Ως αποτέλεσμα, το Ταμείο των μαραγκών είναι πολύ προβληματικό και το Ταμείο του ΙΚΑ λιγότερο. Τι πρέπει να κάνει η Πολιτεία για να αντιμετωπίσει το έλλειμμα στο Ταμείο των μαραγκών; Να διπλασιάσει τις εισφορές των μαραγκών; Να μειώσει στο μισό τις συντάξεις των συνταξιούχων μαραγκών; Ή μήπως θα πρέπει να μοιράσει τις ενισχύσεις προς τα ασφαλιστικά ταμεία με τέτοιο τρόπο που να διορθώνει τις ανισορροπίες που δημιουργούνται από τον μετασχηματισμό της οικονομίας;
Αν αναλογιστούμε πόσο και πώς έχει μετασχηματιστεί η ελληνική οικονομία τα τελευταία 40 χρόνια, καταλαβαίνουμε -ελπίζω να το αντιλαμβάνονται και όσοι αποφασίζουν- το λάθος στον συλλογισμό.
Ανέφερα το παραπάνω παράδειγμα με αφορμή τον ΟΑΕΕ γιατί καταδεικνύει, ανάμεσα στ’ άλλα και το εξής: όταν το σύστημα είναι αναδιανεμητικό και οι αλλαγές στην κοινωνία και την οικονομία πολύ γρήγορες στην κλίμακα χρόνου των Ταμείων (που είναι ο εργασιακός κύκλος ζωής του ασφαλισμένου 30-40 έτη), και όταν κάμποσα Ταμεία χρηματοδοτούνται από κοινωνικούς πόρους και μονοπώλια του κράτους, τότε η αξιολόγηση της χρηματοοικονομικής υγείας ενός εκάστου Ταμείου ξεχωριστά δεν είναι οικονομικά ορθή επιλογή ούτε δίκαιη κοινωνικά.
Κι έχουμε και μια συζήτηση για την ενοποίηση των Ταμείων στον ορίζοντα…
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Protagon στις 25/10/2015
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου